De thema-avond Warmtpompen was een goed bezochte avond met een twintigtal geïnteresseerden. Er waren een viertal sprekers die over hun aspecten en/of inzichten spraken met betrekking tot het thema.
Een actueel thema voor velen en sinds onze eerste thema-avond rondom dit onderwerp op 8 november 2023 is er inmiddels veel gebeurd. Het verslag van die avond kan hier nog worden gelezen.
De Agenda:
– ervaring met 1 jaar Quatt hybride warmtepomp in de Gesloten Stad (Casper)
– aspecten van warmtepompen (Uli)
– ervaring met all-electric lucht-water warmtepomp (Laurens)
– ervaring met all-electric water-water warmtepomp (Martijn)
– uitreiking Shelly plug aan de winnaar(s) van de ledenwerfactie
Ervaring met 1 jaar Quatt hybride warmtepomp in de Gesloten Stad – Casper
Casper heeft eigen gegevens gebruikt en heeft informatie opgehaald bij andere bewoners. Met de hybride warmtepomp van Quatt worden goede resultaten behaald: gasgebruik gaat fors naar beneden en elektriciteitsgebruik neemt beperkt toe. Per saldo wordt een flink bedrag bespaard op energiekosten. De aardgasbesparing wisselt per huishouden, maar komt gemiddeld niet op 80%.
Een groot voordeel van de Quatt is dat het een monoblock is, d.w.z. dat er geen extra ruimte nodig is in de woning, . Verder is er niet of nauwelijks onderhoud, met sensoren worden de warmtepompen online gemonitord. Bij storing komen monteurs van Quatt langs, er zijn geen andere installateurs nodig.
De warmtepomp kan ook goed functioneren met conventionele radiatoren, maar dan moet de keteltemperatuur wel wat hoger worden afgesteld. Het is een kwestie van zelf uitproberen, bij welke temperatuur de ruimte nog goed verwarmd wordt. De warmtepomp werkt het best bij een zo constant mogelijke warmtevraag. Als de temperatuur in relatief korte tijd verhoogt dient te worden springt de gasketel namelijk snel bij. Dit kan een probleem zijn als bewoners veel uit huis zijn en alleen ’s avonds stoken.
De Quatt kent ook een stille modus, voor het geval ’s nachts het geluid een probleem zou zijn. In de praktijk is geluid tot nu toe geen probleem gebleken.
De Quatt gebruikt nog een ouderwets koudemiddel, vanaf 2027 wordt daar een verbetering in verwacht. Quatt heeft nu alleen nog hybride warmtepompen, maar de full electric is in ontwikkeling, evenals de airco uitvoering.
Aspecten van warmtepompen – Uli
Het afgiftevermogen van conventionele radiatoren neemt sterk af met dalende temperatuur van het CV-water.[1] Gasketels zijn meestal op 75o of hoger ingesteld, voor een warmtepomp zijn 35o tot 55o gebruikelijk. Desalniettemin kan een warmtepomp ook met conventionele radiatoren zinvol zijn. Enerzijds worden veel huizen ook bij een lagere temperatuur van het CV-water nog goed warm (uitproberen!). Anderzijds kan de gasketel in een hybride installatie de temperatuur van het door de warmtepomp verhitte water tot het vereiste niveau verder opkrikken. Met zo’n combinatie is nog steeds een aanzienlijke gasbesparing mogelijk. De beste optie voor gas- en bedrijfskostenbesparing is vervanging van radiatoren door een lage-temperatuur afgiftesysteem (vloerverwarming of speciale convectoren[2]). De daarvoor nodige investering kan duurder zijn dan de warmtepomp zelf, maar verhoogt wel de waarde van het huis.
Het verwarmingsvermogen van een lucht-water warmtepomp hangt, anders dan dat van een gasketel, sterk af van de buitentemperatuur. Beneden een drempelwaarde daalt het ongeveer lineair met dalende buitentemperatuur, terwijl de warmtevraag van het huis juist lineair stijgt. Er werden twee voorbeelden getoond voor een Kattenbroeks huis met energielabel A. De Nibe S2125-12 warmtepomp (geschikt voor all-electric) zou volstaan tot een buitentemperatuur van -14o, de hybride Remeha Elga Ace 4 warmtepomp slechts tot een buitentemperatuur van +4o. Voor lagere temperaturen is bijstook met de gasketel nodig. Maar zelfs met de relatief zwakke Elga Ace 4 kon een gasbesparing van 83% gerealiseerd worden.[3], [4]
Hoe kleiner het temperatuurverschil is dat een warmtepomp overbruggen moet, hoe hoger is het rendement (COP). De COP neemt dus af als de buitentemperatuur daalt en ook als de temperatuur van het CV-water stijgt. Verbranding van één kubieke meter Nederlands gas is goed voor ca. 9kWh warmte; bij een gasprijs van 1,35€/m3 kost dat 15ct/kWh. Voor een stroomprijs van 33ct/kWh is stoken met de warmtepomp bij een COP van 2,2 even duur. Voor een hogere COP is de warmtepomp duidelijk goedkoper: bij COP 3 kost het slechts nog 11ct/kWh, bij COP 4,4 zijn de kosten gehalveerd t.o.v. de gasketel. In het aangehaalde voorbeeld met de Elga Ace 4 was de COP in de periode van November 2023 tot november 2024 gemiddeld een klein beetje hoger dan 3.
Volgens de wet mag het geluid van een warmtepomp aan de erfgrens overdag niet harder zijn dan 45dB(A), en ’s nachts niet harder dan 40dB(A). Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar om het geluid op een gegeven afstand te schatten,[5] maar deze vertrouwen op de opgave door de fabrikant van het geluid direct bij de warmtepomp. Helaas zijn deze opgaven niet altijd betrouwbaar en soms misleidend. In de praktijk valt het geluid een warmtepomp i.h.a. mee, maar het is goed om er ook op te letten bij de keuze.
Voor onderhoud is het handig dat de warmtepomp zich op een goed bereikbare plaats bevindt.
De presentatie van Uli kan hier worden gedownload.
Ervaringen met een all-electric water-lucht warmtepomp – Laurens
Laurens heeft zijn huis goed geïsoleerd en heeft nog maar een gebruik van 750 m3 gas per jaar. Als vervolgstap koos hij voor een all-electric warmtepomp vanwege de fluctuerende gasprijzen en het comfort: de warmtepomp houdt de bestaande vloerverwarming beter op een aangename temperatuur dan dat met de gasketel het geval was.
Er worden geen kosten meer gemaakt voor inkoop van gas, aansluitkosten en ketelonderhoud. Daar staat een hoger elektriciteitsgebruik tegenover, maar dat is minder kostbaar:[6] Per jaar kunnen in de orde van €400 bespaard worden, ook zonder saldering van de door zonnepanelen opgewekte energie.
In de Binnenruimte van het huis is een flinke ruimte nodig voor de warmtepomp en een boilervat van 300 ltr. De kosten van de warmtepomp bedroegen € 7350, na aftrek van de subsidie. Voorts werden in kamers zonder vloerverwarming de radiatoren vervangen door (conventionele) modellen met groter afgiftevermogen, die echter vrij goedkoop tweedehands beschikbaar waren. Laurens heeft gekozen voor een Mitsubishi Ecodan warmtepomp. Geluid is tot nu toe geen probleem gebleken.
De presentatie van Laurens kan hier worden gedownload
Ervaringen met een all-electric water-water warmtepomp – Martijn
Martijn heeft gekozen voor een warmtepomp in combinatie met twee bronnen van ieder 120 m. diepte. In een gesloten lus wordt glycol rondgepompt dat ’s winters warmte afgeeft aan de warmtewisselaar van de warmtepomp, en ’s zomers daar warmte opneemt: dan wordt het huis met de warmtepomp gekoeld. Dit toevoegen van warmte aan de bronnen tijdens de zomer is gunstig voor hun levensduur, die geschat is op ca. 40 jaar.
De brontemperatuur bedraagt 12-14 graden C. Omdat deze temperatuur vrijwel constant is kan een hoog rendement worden bereikt (COP > 5), ook als het buiten koud is. Daardoor blijft het elektriciteitsgebruik beperkt en zijn de stookkosten erg laag. Het systeem heeft een vermogen van 12 kW. Het huis was al voorzien van goede isolatie en vloerverwarming.
De bronnen staan 5 meter uit elkaar. Beide bronnen zijn nodig voor het huis; aansluiting van meer huizen op deze bronnen is dus geen optie. De boringen zelf zorgden voor de nodige overlast. Er kwam een grote machine aan te pas; goede toegankelijkheid vanuit de straat (die tijdens het boren afgezet werd) is van belang. Na afloop is er echter buiten niets meer van te zien. Omdat er geen buitenunit nodig is produceert de warmtepomp ook geen geluid buiten. Binnen staan een groot boilervat voor tapwater, een 100 ltr buffervat voor de warmtepomp, en de warmtepomp zelf. Die is stukken groter dan de binnenunit van een lucht-water warmtepomp.
De kosten van het boren bedroegen ca. € 20.000. Bij meerdere huizen tegelijk kunnen de kosten aanzienlijk gedrukt worden. In totaal was een investering nodig van ca. € 40.000. Dit wordt gecompenseerd door de waardevermeerdering van het huis als gevolg van een beter energielabel.
Martijn heeft o.a. informatie ingewonnen bij het bouwloket Amersfoort en hij heeft goede ervaringen met advies van en uitvoering door de fa. Schimmel Techniek te Barneveld.
De presentatie van Martijn kan hier worden gedownload
Winnaars van de ledenwerfactie
Eind 2023 startten wij een actie om meer abonnees te krijgen voor onze nieuwsbrief. Een groter bereik betekent dat er meer kennis te delen is en te bespreken. De actie was een succes want we gingen van 140 abonnees in het begin van 2024 naar 181 aan het einde van het jaar. Als een nieuw lid zich aangaf en daarbij vermelde via wie de aanmelding kwam, dan maakte deze persoon een kans op de slimme Shelly plug.
Als winnaars kwamen Sophie en Jesper uit de wedstrijd, maar omdat Jesper voor de gemeente Amersfoort werkte (en actieve buurtbewoner) kon hij de prijs niet aannemen. Deze hebben we dan mijn zijn goedkeuren onder de aanwezigen verloot. Ook dit jaar blijft het streven om te groeien naar 300 want het potentieel in de wijk Kattenbroek is groot. Doe mee en meldt een buur of bekende uit de wijk aan aan/
Voetnoten
[1] Zie bv. https://www.stelrad.eu/wp-content/uploads/CORRECTIEFACTOREN.pdf
[2] Zie bv. https://www.jaga.nl , https://henrad.eu/be-nl
[3] Wel met een lage-temperatuur afgiftesysteem, CV-water niet warmer dan 35o. De kamertemperatuur was 20o overdag.
[4] Bij de vergelijking tussen verschillende jaren werd rekening gehouden met ‘graaddagen’, zie https://www.mindergas.nl/.
[5] https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/11/12/rekentool-geluid-van-buiten-opgestelde-installaties-voor-warmte–en-koudeopwekking, https://www.waermepumpe.de/werkzeuge/schallrechner/
[6] Er kon een COP van gemiddeld ruim 4 gerealiseerd worden; door de kamertemperatuur ’s nachts meer te laten zakken is wellicht zelfs 4,6 mogelijk.